Gezond en duurzaam vlees eten, waarop letten?

Voor mij past vlees eten in een gezonde en duurzame leefstijl, maar dan wel onder bepaalde voorwaarden. Op welke punten kan ik allemaal letten bij gezond en duurzaam vlees eten?

Lees ook: Wat is mijn boodschappenbudget voor biologisch eten?

Gezond en duurzaam vlees eten

Wanneer is vlees gezond en draagt het bij aan mijn gezondheid? En hoe weet ik dat de dieren een goed leven hebben gehad én er ook een beetje aan het milieu is gedacht?

Of ben ik nu te veeleisend? 😉

Hieronder bespreek ik:

1. Hoeveel en wat voor soort vlees heb je nodig als mens?
2. Wanneer draagt vlees eten bij aan mijn gezondheid?
3. Hoe weet je of de dieren van het vlees een goed leven hebben gehad?
4. Duurzaamheid vlees eten en het milieu

1. Hoeveel en wat voor soort vlees heb je nodig als mens?

Het voedingscentrum adviseert om niet meer dan 500 gram vlees per week te eten.

En in de richtlijn Gezonde Voeding, wordt gesproken over het beperken van rood vlees en bewerkt vlees. [1] Dit wordt namelijk in verband gebracht met aandoeningen zoals obesitas, diabetes en bepaalde type kanker.

Kortom: eet maximaal 500 gram vlees per week, en dan vooral onbewerkt, mager vlees. Kies daarbij dus voor meer “wit” vlees, dan “rood” vlees.

Hoeveel vlees eten?

500 gram vlees per week is dus de richtlijn om als maximum aan te houden. Een mooie verdeling in de week, is bijvoorbeeld:

• 1-2 keer rood vlees, 2 x wit vlees, 1x vis, 1x noten, 1x peulvruchten.
• Ofwel: eet 5 dagen 100 gram vlees per dag, en de rest vegetarisch.
• Vergeet niet het vleesbeleg voor de lunch mee te tellen

Wist je dat Nederlandse mannen gemiddeld 105 g rood vlees en 55 g bewerkt vlees per dag eten? En vrouwen 65 gram rood vlees en 35 gram bewerkt vlees per dag. (voedingscentrum).

Onbewerkt VS bewerkt vlees

Onbewerkt vlees is dat het alleen is gesneden of gehakt, en daarna gekoeld of ingevroren wordt aangeboden. Voorbeelden onbewerkt vlees:

• Gevogelte (kipfilet, kipdrumstick, kalkoenfilet)
• Biefstuk
• Magere runderlappen
• Sukadelap
• Varkenshaas
• Haaskarbonades
• Magere varkenslappen/varkensfiletlapjes
• Hamlappen
• Mager lamsvlees

 Check het etiket tip: Als er naast het vlees geen andere toevoegingen (smaakstoffen of conserveringsmiddelen) of bewerkingen (roken, zouten of drogen) genoemd zijn, is het vlees onbewerkt.

Bewerkt vlees betekent dat er conservering is toegepast. Het vlees is dan gerookt of er zijn conserveermiddelen toegevoegd zoals nitraat, nitriet of (Himalaya- of zee-) zout. Dit is nodig om schadelijke bacteriëngroei tegen te gaan. Maar een teveel aan zout is niet goed. [2]

• Bewerkt vlees is: ham, bacon, worst etc.

Rood VS wit vlees

Rood vlees komt van runderen, kalveren, varkens, geit, schapen en paarden.

Met wit vlees bedoelt men gevogelte zoals kip, kalkoen, eend, gans en ook tamme konijnen.

Mager vlees

En wat houdt mager vlees in? Dit gaat over het vetgehalte aan vlees.

Mager vlees: volgens het warenwetbesluit ‘Vlees, gehakt en vleesproducten’ mag vlees de vermelding ‘mager’ krijgen als het minder dan 20% vet bevat. Voor gehakt is dat 15%.

(hier let ik zelf eigenlijk nooit op)

2. Wanneer draagt vlees eten bij aan mijn gezondheid?

Wat is juist wel gezond van vlees eten en wat niet?

Het gezonde van vlees

Vlees bevat “gezonde” eiwitten en vetten. Er zitten geen (of een laag gehalte aan) koolhydraten in, en daarmee past het bij een voedingspatroon met een lage glycemische index, waarmee je de bloedsuikerspiegel stabiel houdt.

En verder bevat het goede stoffen zoals vitamines zoals B1, B2, B6, B12, zink, ijzer, fosfor en seleen.

Minder gezond bij vlees

De kanttekeningen bij vlees zijn:

• overmatige conserveermiddelen
• (schadelijke) toevoegingen of hormonen
• ook over de bereiding valt wat te zeggen qua gezondheid.

Hormonen in vlees

Door vee kunstmatige of natuurlijke extra hormonen of preventief antibiotica toe te dienen, kan de productie van vlees en melk worden vergroot.

• In de EU is het toedienen van hormonen uit voorzorg verboden, vanwege mogelijke gezondheidsrisico’s. De controle hierbij gebeurt echter slechts steekproefsgewijs.

In de Verenigde Staten (VS) en andere delen van de wereld is hormoongebruik voor een grotere vlees- en melkopbrengst wel toegestaan. 

Er mogen 6 kunstmatig geproduceerde hormonen buiten de EU worden gebruikt. Dit zijn: 17 ß-oestradiol, progesteron, testosteron, zeranol, trenbolone en melengestrol acetaat. 

Maar de veiligheid is echter discutabel. [3]

Gezonde bereiding van vlees

Bij het grillen, bakken en braden van vlees krijg je toch zo’n lekker knapperig, bruin laagje?

Nou, dat is dus niet zo gezond.

Bij dit proces worden de zogenoemde AGE’s gevormd (Advanced Glycation End Products).

Simpel gezegd: er ontstaat een “versuikering” door de reactie van suikermoleculen met eiwitmoleculen. En deze is niet zo gezond. Het wordt in verband gebracht met het verouderingsproces en diverse ziekten. 

Voor een gezond voedingspatroon is het dus een goede tip om het bruin tot zwart aanbraden van vlees te verminderen/voorkomen.

Wat wel?

Kies bij de bereiden van vlees vaker voor koken en stoven.

• Gebruik dus vocht bij de bereiding van vlees, of marineer vlees in zure verbindingen zoals wijn, azijn of citroensap.
• In de oven kun je ervoor kiezen om het vlees langzamer te garen, op een lagere temperatuur.
• Ook bij het bakken kun je op een lagere temperatuur het vlees bereiden en kies voor een zuivere olie, zoals: olijfolie, kokosolie, roomboter, ghee of rijstolie.

De hoeveelheid AGE's in een voedingsmiddel wordt weergegeven in Kilo Eenheid (KE). Volgens de onderzoekers is 8.000 KE per dag een hoeveelheid die ons lichaam kan afbreken. 

Ter voorbeeld in porties van 85 gram bevat [4]: 
- Big Mac :17.000 KE
- Gebakken bacon: 11.000 KE
- Gegrilde biefstuk 7.700 KE
- Gestoofde rund 2.200 KE
- Varkenshaas in bouillon: 1.200 KE
- Gekookte kip 1000 KE

3. Hoe weet je of de dieren van het vlees een goed leven hebben gehad?

Twee belangrijke factoren bij “duurzaam vlees eten” – vind ik – zijn dat de dieren geen honger en geen pijn lijden. En verder dat ze zoveel mogelijk buiten hun gang kunnen gaan en kunnen doen wat een dier doet.

Wist je dat bij onbewerkt vlees en vis de herkomst vermeldt moet staan op het etiket?

Bij bewerkte vleesproducten of wanneer vlees als ingrediënt is toegevoegd in een ander product hoeft dit niet. Blijkbaar. Aldus Voedingscentrum. Apart..

Maar al heb je transparantie, dan is het nóg lastig om te beoordelen of de herkomst “diervriendelijk” is.

Gevoelsmatig pleit ik voor kleinere boeren, die informatie over hun vee geven op hun website bijvoorbeeld. Of toegankelijk zijn. Maar alsnog kan goede marketing, de boel flink vertroebelen:

• Neem dit artikel van mij dat je nu leest: een paar “mooie dierenplaatjes” erbij, geeft ons een fijner gevoel over het vlees eten. Maar wat als ik overal plaatjes van de slacht had gebruikt? (Even over marketing gesproken.)

Over keurmerken bij gezond en duurzaam vlees eten

De bekendste keurmerken van gezond en/of duurzaam vlees zijn: Demeter, Beter Leven keurmerk 3 sterren, EKO en EU-biologisch.

Keurmerken zijn enigszins fijn, omdat het iets van transparantie biedt. Zodat we weten wat er gebeurt.

Maar vaak wordt er alsnog een (mooi) plaatje verkocht. Een artikel zoals deze nuanceert de boel wel flink.

Grasgevoerd vlees

De term “grasgevoerd vlees” zie ik steeds vaker voorbij komen. Maar het betekent wel méér dan dat de dieren gras eten.

Grasgevoerd vlees: Het minimale criterium is dat de dieren (koeien, bizons, geiten etc.) minimaal 97% gras eten in hun leven. Krachtvoer zoals granen, maïs en soya is verboden. Ook moet de kudde biologisch gecertificeerd zijn. Praktisch betekent het dat de dieren een goed leven (buiten!) hebben. [5] Zorg & Natuur is de eerste met dit certificaat [6]

Het blogartikel ‘Alles over grasgevoerd vlees’ van Andreas Paulusma is interessant als je hier meer over wilt lezen. En ook die van Jeroen van ModernNative over grasgevoerd vlees is zeer informatief.

4. Duurzaamheid vlees eten en het milieu

Vlees produceren zorgt voor de uitstoot van broeikasgassen. Het kost water, er gaat bos en natuur verloren, er is vervuiling door mest, dierenmishandeling en ga zo maar door.

De negatieve aspecten van vlees eten, weten wij allemaal heus wel. Wat ik als consument het best kan doen is: bewust vlees eten en vlees “minderen”.

De andere verantwoordelijkheid van respectvol, duurzaam en milieuvriendelijk met vlees omgaan, ligt bij de bedrijven. Handel met het hart en wees transparant. Dan komen we met z’n alle al heel ver.

Minder vleesconsumptie is dus ook ecologisch wenselijk.

Conclusie: hoe kun je gezond en duurzaam vlees eten?

Allereerst: eet dus alleen wat je nodig hebt. Niet meer dan 500g vlees per week. Dit bevat het stukje vlees op je bord bij het avondeten, maar ook vleesbeleg bij de lunch.

Probeer te blijven variëren voor de voedingsstoffen. Maar daarbij is meer wit vlees (gevogelte) eten, gezonder dan rood vlees (rund, varken, geit, schaap).

Eet zoveel mogelijk onbewerkt vlees (zonder smaakstoffen, conserveermiddelen en bewerkingen). Bekijk hiervoor het etiket. Daarop staat ook de herkomst van het vlees.

Eet zoveel mogelijk dieren uit Nederland, dan weet je (bijna) zeker dat er geen dubieuze extra hormonen worden toegediend.

Qua het vlees bereiden en je gezondheid hebben koken, stoven en de oven de voorkeur boven braden en grillen met een bruinzwart randje, vanwege de AGE’s.

In de supermarkt kun je het meest gezonde en duurzame vlees herkennen aan een keurmerk zoals Demeter, Beter Leven 3 sterren, EKO en EU-biologisch.

Online vlees kopen kan ook. Let op de biologische keurmerken en de term grasgevoerd.

Lees ook: Waar kun je biologisch vlees kopen? (supermarkt VS online)

Wat zou jij willen veranderen aan je eetpatroon qua vlees?

Artikel update: 2022 | Winactie Zorg&Natuur gesloten. Winnaressen: Lynn Mahieu en Suzanna. | Bronnen: [1] https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2015/11/04/richtlijnen-goede-voeding-2015 [2] https://www.smaakacademieachterhoek.nl/varken/hoe-zit-het-met-nitriet-en-nitraat-in-vleeswaren/ https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx [3] https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/hormonen.aspx [4] https://rinekedijkinga.nl/weetjes/anti-aging.html [5] https://vleeschenco.nl/blogs/certificering-grasgevoerd-vlees/ [6] https://zorgnatuur.nl/certificering-skal-bio/