Op school en op het HBO leerde ik netjes om de waarheid te vinden. In de bieb encyclopedieën vol en later vond ik ‘m in wetenschappelijke artikelen. Zonder bronvermelding werden mijn stukken niet goedgekeurd. Anders konden de lezers die waarheid ook niet vinden, of in ieder geval minstens fact-checken. Hedendaags Googlen we de waarheid: “wat moet ik doen tegen statisch zijn?”, bijvoorbeeld. Zeker de eerste 10 stukken zijn geladen. Met een soort waarheid, en de conclusie: dit product is het beste of klik op deze affiliate links. Hmm, is de waarheid verschoven naar de beste marketingman (of vrouw).. Ik ben een beetje de waarheid kwijt. Waar is de waarheid?
Lees ook: “Column | Taalfoutjes van bloggers, exclusief ik 😉“
Inhoud
Quick, easy & one-size-fits-all waarheid
Informatie zoeken en vinden gaat net als alles tegenwoordig: snel. Een quick search, met een one-size-fits-all oplossing. Wel zo makkelijk. Typ: “Wat kan ik doen aan voetwratten?” en omaweetraad vertelt dat je over je voeten moet plassen.
In onze Huidtherapiepraktijk bijvoorbeeld, willen mensen graag weten wat de beste huidverzorging is. Mijn antwoord is dan een beetje irritant, en langdradig. Want het ligt aan dit en dat en wat je graag wilt en wat voor huid je hebt en je portemonnee en je eigen wensen en etc. etc. Vaak zie ik het vraagteken boven dat koppie alleen maar groeien. Ik had ook kunnen zeggen: dit is het beste en koop het van mij.
De waarheid is gewoon niet zo simpel.
Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, niet de waarheid.
Marcus Aurelius Romeins keizer 121-180
Wat is de waarheid eigenlijk?
De definitie van de waarheid is: overeenstemming van woorden met feiten. Volgens Vandale:
waar·heid (de; v; meervoud: waarheden)
- het ware; overeenstemming van woorden met feiten:
antwoorden naar waarheid; iem. de waarheid zeggen waar het op staat; de waarheid ligt in het midden noch het een noch het ander is geheel waar - iets dat waar is
De vertroebelde waarheid
Al verder zoekend naar antwoorden – de waarheid – op al mijn vragen, en ja ik heb er altijd veel, dan verlang ik toch ook wel naar een antwoord dat klopt. Maar, volgens WIE klopt dat? En is die waarheid dan ook niet gekleurd?
Bij Harrie Brakel lees ik al googelend een handig inzicht. Hij verdeelt de waarheid in onder andere de “feitelijke waarheid” (de zon schijnt), en de “geïnterpreteerde waarheid” (het is lekker weer, want de zon schijnt).
De waarheid is niet per se één dingetje elke keer, toch, i guess.
En wat het tegenwoordig ook lastig maakt is dat er zoveel qua beeld en tekst gemanipuleerd kan worden. Met alleen een hoofd, een naaktfoto van iemand anders en een beetje creativiteit flans je zo een realistisch pornobeeld in elkaar. En wat dacht je van de vele beweringen die worden gedaan met vele, vele filmpjes op Facebook. Voor je het weet wordt je gelyncht en op basis van wat? Een interpretatie van beelden. Maar ligt manipulatie niet altijd op de loer, in de zoektocht naar de waarheid?
Hoe checken we de waarheid?
Alles wat we voorbij zien komen, daar vormen we bijna automatisch een mening over. De geïnterpreteerde waarheid, dus. Maar aan wie is het om de feitelijke waarheid te claimen?
Nepnieuws weren
Hartstikke leuk bijvoorbeeld om nepnieuws tegen te gaan door middel van fact checkers, maar tot hoever reikt dit? Stel er gaat een bericht viraal op Facebook over een natuurramp, maar die blijkt helemaal niet te hebben plaatsgevonden. Of er wordt een citaat gequoot van de verkeerde persoon. Oké, prima om te rectificeren. Maar over voeten plassen helpt echt bij wratten, maar goed, bij sommige ook niet.
Bepaalde aspecten weren
Of de homeopathie, welke onder vuur ligt en meer en meer wordt geweerd. Mijn dochter had eens een nare wespensteek in haar oor. Na een miraculeus wit korreltje werd ze zo snel rustig, maar niet alleen emotioneel, ook haar huid! Is dit dan waar? En volgens wie?
Dus, tja, aan wie is het om bepaalde beweringen te checken? En als je anders denkt (of kijkt), mag je dit dan niet meer uiten? Waar ligt die grens? En hoe checken wij de factcheckers? Of maak ik het allemaal nodeloos ingewikkeld?
Zijn wij niet allemaal blinde mannetjes op een olifant?
Kennen jullie het verhaal van de blinde mannetjes op de olifant? Ze voelden allemaal aan een deel van de olifant en beschrijven hun waarheid van de olifant. Geen van hen had het goed, maar met z’n alle hadden ze een beste waarheid te pakken.
Zijn wij niet allemaal blinde mannetjes en vrouwtjes op één grote ronde olifant? Of is de aarde toch plat (ik heb het niet met eigen ogen gezien. En in dit geval ligt het er maar net aan, wie ik geloof). Al wordt het wel heel ingewikkeld als je ALLES op een gegeven moment in twijfel gaat trekken, haha.
Een beetje verder filosoferend kom ik tot de conclusie dat er geen één waarheid is, maar wel eventueel een eigen persoonlijke waarheid. Al is dit natuurlijk ook een waarheidsclaim 😉 Want is dat dan waar?
De cirkel van onderzoek / de waarheid / het leven
In verschillende modellen over hoe je iets kunt onderzoeken, vind je altijd wel een kopje evalueren en bijstellen. Ik heb iets uitgezocht, ondervonden of getest en daarna blijkt het misschien net even iets anders te liggen. Ik stel mijn waarheid bij.
De waarheid ligt verscholen achter vele inzichten
Misschien zie ik daar zelf nog wel het meeste in. Het zoeken naar de waarheid over iets, is puur een zoektocht naar inzichten. Het eindpunt – het vinden van de waarheid – is dan dus nooit het werkelijke doel.
Het streven naar waarheid en schoonheid is een activiteit waarbij we in ons hele leven kind mogen blijven.
Albert Einstein Duits – Amerikaans natuurkundige 1879-1955
De waarheid continu afwegen
Verder kunnen we bij de waarheid over iets, ook kritisch kijken naar de onderliggende motivatie en mogelijke beïnvloeding. Hoe transparant is het? En zijn er ook andere mogelijke opties overwogen?
Neem vaccineren. Ik wil best aannemen dat het in sommige gevallen helpt of nodig is. Maar claimen dat het veilig en effectief is voor iedereen? Ja, dat trek ik in twijfel. Dat is namelijk een beste waarheidsclaim! En een mogelijke onderliggende motivatie of beïnvloeding dat ook híer op de loer ligt is: money.
Hallóó, waar is de waarheid?
Dus hoe vind ik die waarheid? Ik heb tenslotte niet alle kennis in pacht. En eerlijke kennis delen als één harmonieuze samenleving, klinkt (helaas) als een utopie. Wie kan ik in the end vertrouwen? Wanneer is een bewering waar? Wanneer is iets een feit of oordeel? En tot hoever moet ik hier zelf over peinzen..
Mijn stukje is bijna af, maar de waarheid over de waarheid heb ik: niet gevonden. Wat wel? Een hoop nieuwe inzichten 😉 Is de waarheid kwijt of was die er nooit? Of is die er wel, maar zie ik hem niet? En: is het nodig om de waarheid te weten?
En voordat we zelf een bewering opwerpen, is het misschien een leuk ideetje op ‘m door de “drie zeven van Socrates” te gooien. (Verhaaltje onderaan, uit het dikke denkboek door Reynier Molenaar)
Is het leven zonder de waarheid verloren of juist vrij? Wat denk jij? Praat mee!
Afbeeldingen: eigen en Pixabay, citaten via https://citaten.net/
Verhaal: De drie zeven van Socrates
De overlevering bericht dat op een dag een man bij de wijze Griekse filosoof Socrates kwam (469 – 399 voor Chr.). Hij vertelde: ‘Luister, Socrates, ik moet je beslist iets vertellen!’ De wijze onderbrak hem meteen: ‘Stop eens even! Heb je dat wat je mij wilt vertellen al gezeefd met de drie zeven?’
‘Drie zeven?’, vroeg de ander vol verbazing. ‘Ja, beste vriend! Laten we eens kijken of dat wat je mij wilt zeggen door de drie zeven komt. De eerste zeef is de waarheid. Heb jij bij alles wat je me wilt vertellen gecontroleerd of het waar is?’
‘Nee, ik hoorde erover vertellen en toen…’.
‘Zozo… Maar in elk geval heb je het vast wel met de tweede zeef onderzocht. Dat is de zeef van de goedheid. Is dat wat je me wilt vertellen iets goeds?’
Aarzelend antwoorde de ander: ‘Nee, integendeel…’.
‘Hm’, onderbrak de wijze hem. ‘Laten we nu de derde zeef nog toepassen. Is het nodig dat je mij dit vertelt?’
‘Nou, echt nodig is het niet direct…’
Toen zei de wijze glimlachend: ‘Als het niet waar, niet goed en niet nodig is, laat het dan
begraven liggen en belast jezelf en mij er niet mee’.
Uit:
