Brandnetels wildplukken info + tips

Brandnetel is een plant die bijna over de hele wereld groeit. Hij is vooral bekend (en berucht) vanuit waarschijnlijk je kindertijd. Iedereen heeft zich wel eens geprikt aan een brandnetel. Maar wist je dat de brandnetel eigenlijk een soort superfood is?! Wil je brandnetels wildplukken en gebruiken? Lees dan over het herkennen van brandnetels. Wat kun je allemaal met een brandnetel doen en waar is het goed voor? En ook: alles over de brandnetelprik!

Ook leuk: Inspiratie voor gezonde drankjes voor kids

De grote brandnetel VS de kleine brandnetel

Er zijn verschillende soorten brandnetels, maar in Nederland zijn de bekendste soorten: de grote brandnetel (Urtica Dioica) en de kleine brandnetel (Urtica Urens). Voor hun soort bestuiving zijn brandnetels niet afhankelijk van insecten. De brandnetel is een windbestuiver.

Synoniemen voor de brandnetel zijn: nestel, nittel, netelkruid, tingel, tengel, broeinetel, duivelskruid, dondernetel en bengelkruid. 

De grote brandnetel (Utrica Dioica)

Dioica betekent tweehuizig.

Dit betekent dat de grote brandnetel planten heeft met mannelijke bloemen. En andere planten heeft met vrouwelijke bloemen.

Het verschil tussen de mannelijke en vrouwelijke brandnetel kun je het best herkennen, wanneer de plant bloeit. De bloemen zijn piepklein en groeien in trosjes uit de oksels.

• De mannelijke bloemen zijn meer gelig.
• En de vrouwelijke bloemen meer grijsgroen.

De grote brandnetel maakt verder grote wortelstokken onder de grond. Hierdoor kan 1 plant een heel oppervlakte van vele vierkante centimeters kan bezetten. De grote brandnetel wordt tot 2,5 m hoog en bloeit van juni tot september-oktober.

De kleine brandnetel (Urtica Urens)

Urens betekent “branden”.

De kleine brandnetel is dus venijniger qua branden, dan de grote brandnetel.

De kleine brandnetel is eenhuizig. De mannelijke en vrouwelijke bloemen zitten gezellig samen op één plant. Je vindt dan ook op dezelfde plant:

• de bloemen met meelraden en
• de bloemen met vruchtbeginsel.

Verder is de kleine brandnetel ook éénjarig. Maar het kan wel meerdere keren kiemen (tot bloei komen en zaad zetten).

De kleine brandnetel heeft 1 penwortel en kent daardoor alleen individuele planten (en is daardoor makkelijker te verwijderen). De kleine brandnetel wordt tot 50 cm hoog en bloeit van juni tot september-oktober.

Brandnetels wildplukken

Een zakje brandnetel thee kopen kan overal, maar wildplukken is natuurlijk wel extra leuk om een keertje te doen, goedkoper ook, en scheelt weer (plastic) afval.

Waar moet je allemaal rekening mee houden tijdens het wildplukken van brandnetels?

Waar groeit brandnetel?

Brandnetels groeien vooral op plekken die rijk zijn aan nitraten en organische meststoffen. De plant heeft een voorkeur aan een stikstofrijke grond.

Eigenlijk achtervolgt de brandnetel de mens. Hij groeit op plaatsen die zijn omgewoeld of ‘afval’ bevatten zoals landbouwgronden, moestuinen of composthopen.

Hier groeit ‘ie vrolijk, totdat de brandnetel de vervuilde, omgewoelde plek als het ware heeft opgeruimd. Daarna maakt de brandnetel plaats voor andere vaste planten.

Waar kun je de brandnetel wildplukken?

Eigenlijk overal. Maar dit zijn wel handige reminders:

• Kies eerder voor de grotere parken, dan de kleine
• Ga juist aan de kant van het fietspad plukken i.p.v. de stoep
• Was planten goed, zeker die onder heuphoogte
• Op 1,5 meter van de weg komen ook minder honden.

Waar kun je beter niet brandnetels wildplukken?

❌ Honden uitlaat plekken 
In hondenpoep kunnen eieren zitten van de 'toxocara canis' worm.

❌ Bij uitwerpselen van graseters (rund, schaap, geit, haas, ree, dus weilanden) 
Hier kan leverbot inzitten. Al kun je de leverbot wel doden door verhitting van de plant (dus koken of onderdompelen in heet water)

❌ Bij risico op de vossenlintworm (sommige vossen, katten, honden en wasbeerhonden)
In de poep zitten de eitjes en worm, die kun je niet zien. In Nederland vooral in Limburg en Oost-Groningen gevonden.

❌ Niet plukken langs autowegen of voormalige industriegebieden
Vanwege het lood dat vroeger in benzine zat, wat in de bodem aanwezig kan zijn.

❌ Niet op begraafplaatsen plukken
Vanwege arseen, lood en andere gevaarlijke stoffen.

Wees ook echt 100% zeker van wat je plukt. Zoek uit wat giftige planten zijn en vermijd deze. Gebruik een wildpluk boekje.

Qua brandnetel is de dovenetel een plant die lijkt op de brandnetel. Alleen de dovenetel prikt niet, en maakt iets grotere witte bloemen. En deze is gelukkig niet giftig.

Hoe herken je de brandnetel?

Een plant – of brandnetel in dit geval – kun je leren herkennen door te determineren. Aan de hand van kenmerken stel je vast tot welke soort iets behoort.

De belangrijkste kenmerken van de brandnetel

• De bladeren staan tegenover elkaar en zijn eirond tot langwerpig van vorm. Ze zijn grof gezaagd en een kwartslag gedraaid ten opzichte van hun boven- en onderburen. Zo vangt de brandnetel zoveel mogelijk zon.
• De stengel is ruw, behaard en geribbeld.
• De bloemen lijken niet op bloemen maar zijn donzig, groenig of bruinachtige trossen die langs de stengels hangen, in de oksels. Ze lijken op de zaden van de brandnetel.
• De wortel: de kleine brandnetel heeft een penwortel en de grote brandnetel heeft grote wortelstokken. Elke plant kan meerdere stelen hebben en brandnetels groeien dus meestal in dichte kolonies.

Hoe pluk je brandnetels?

Oogst alleen de topjes van de brandnetels. De bovenste 4-8 cm, ofwel de bovenste 4-6 blaadjes.

De beste periode om brandnetels te plukken is in de vroege lente en in het najaar. Maar je kunt ook op plekken plukken waar net gemaaid is en de brandnetels opnieuw gaan groeien.

De concentratie geneeskrachtige stoffen is het hoogst in de top van de plant, en dan nog vooral in het vroege voorjaar (grote brandnetel). De kleine brandnetel is altijd krachtiger en kan het hele jaar door geoogst worden.

Oogst de jonge, groene, frisse bladeren. De grotere bladeren bevatten calciumcarbonaat, een stof die zanderig kan smaken en slecht voor je kan zijn in grote hoeveelheden.

En zie je bladeren die bij een akker groeien en een beetje gelig zijn? Grote kans dat er pesticiden op zitten, sla deze over. Check ook altijd even onderaan de bladeren of je geen rupsen van vlinders of bladluizen meeneemt.

Weetje: wildplukken is eigenlijk verboden, maar een druivenbakje (voor 1 maaltijd) wordt meestal gedoogd. 

Tip: vraag toestemming aan de landeigenaar en haal nooit de hele plant weg. Oogst maximaal zo’n 10% van wat er staat, zodat er genoeg overblijft voor dieren zoals vlinders en lieveheersbeestjes.

Hoe bewaar je brandnetels?

Maak de bladeren schoon onder koud water. Verse brandnetels kun je gelijk eten (nadat je de prik eraf hebt gehaald, zie verderop in dit artikel) of in een warm recept verwerken.

Brandnetels kun je na het wassen ook laten drogen of vermalen tot poeder, als superfood. Afgesloten op een donkere plek (licht- en luchtdicht) zorgt ervoor dat de stoffen minder snel verloren gaan.

Brandnetels wassen

Na het plukken, kun je thuis de brandnetels wassen. Doe ze in een bak met water (eventueel met een scheutje biologische natuurazijn of appelazijn erin).

• Laat het even weken of roer met bijvoorbeeld een spatel erdoorheen.
• Door het (mechanisch) roeren, breek je ook de brandharen af.
• Daarna kun je ze eruit vissen en laten drogen.

Droogtips brandnetels

Droog de brandnetelbladeren op een doek of krantenpapier op een donkere, niet te warme plaats.

Kies ook een luchtige plaats, zodat ze sneller drogen, en zodat er zo weinig mogelijk heilzame stoffen verloren gaan.

Wanneer de blaadjes tussen je vingers knisperen, kun je ze in een kartonnen doos of zak bewaren (korte termijn). Of als poeder in een weckpot (lange termijn).

Waarom is de brandnetel gezond?

In het vroege voorjaar, als er nog weinig verse gekweekte groenten zijn, is brandnetel een mooie aanvulling op je dieet. Het drooggewicht aan eiwit in brandnetels kan oplopen tot 40%. In verse vorm bedraagt het eiwitgehalte 8% (meer eiwit dan soja).

Brandnetel is bij uitstek een groene plant (chlorofyl en dus rijk aan mineralen). Alles aan de plant is heel donkergroen; stengel, blad, haren en bloemetjes. Soms zie je brandnetels waar ook een rode kleur in te vinden is (vooral stengels, maar soms zelfs in het blad), dan is deze nog rijker aan mineralen, en dan vooral ijzer.

In brandnetel zit onder andere: vitamine A, B2, C, K, pantoteenzuur, foliumzuur, chlorofyl, xanthofyl, bèta-caroteen, etherische olie, slijmstoffen, looistof, mineralen zoals kalium, nitraat, calciumnitraat, silicium, ijzer, zwavel, mangaan, magnesium en enzymen met name glucokinine.

100 gram verse brandnetelblad bevat verder:

• 4x ADH vitamine C
• 6x ADH pro-vitamine A
• 1,5x ADH vitamine E
• Dagelijkse dosis calcium en ijzer

Over brandnetel wordt daarom gezegd dat het goed werkt op de bloedsomloop (bloedversterkend, bloedzuiverend en reguleren) en bij reumatische klachten, artrose en artitis.

Het zou goed zijn om te ontgiften (bij voorjaarskuren).

Ook aan huidaandoeningen zoals huiduitslag, acne, steenpuisten, zweren, een vette huid en haren, psoriasis en jeukende of allergische problemen kan het bijdragen. Verder zou het bijdragen aan de immuniteit bij hooikoorts en huisstofmijt.

Wanneer je brandnetels inzet voor je gezondheid wordt gezegd dat je dat in ieder geval 1 maand de tijd moet geven.

• Als sap gebruik je 3x per dag 5-10 ml verse sap.
• Als thee gebruik je 1-3 theelepels gedroogde brandnetels in één kopje kokend water (10-15 minuten trekken) en dan 3x per dag.
• Voor het gebruik van zaden neem je 1 theelepel tot 1 eetlepel brandnetelzaden per dag.
• Ook het maken van een tinctuur is mogelijk of een haarlotion.

Veilig gebruik brandnetels

Brandnetel heeft een zeer lage toxiciteit. Maar, als je teveel brandnetels eet, kunnen je nieren wel protesteren, zij moeten het zuiveren van je bloed wel aankunnen. Voor de veiligheid kun je het eten en drinken van verse brandnetels, langzaam opbouwen.

Als brandnetels eten voor jou nieuw is: 

Proef altijd eerst een klein beetje om te kijken hoe je erop reageert. Ben je bekend met allergieën? Test eerst een stukje op je huid. Daarna een stukje op je lip. En daarna een klein stukje eten. Tranquillo dus 😊

Brandnetels in de keuken & brandnetel recepten

De bladeren van de brandnetel kun je gebruiken als spinazie. Zo smaakt het ook een beetje, maar dan kruidiger en met meer aroma.

De wortels je koken als groenten of verwerken in een soep.

Ook de zaden (zowel de onrijpe groene in de zomer, als de rijpe zaden in de vroege herfst) kun je eten. Gebruik de zaden rauw of geroosterd over de salade, door muesli, in kruidenboter of stamppot.

De zaden kun je zelfs laten kiemen in de vensterbank als taugé of alfalfa. Ze smaken licht naar noten.

Leestip: De beste vensterbank decoratie voor jouw type vensterbank van Homelovers

Voorbeelden brandnetel recepten

• Soep
• Pesto
• Brandnetelburger
• Brandnetel bier, thee, in smoothie of limonade
• Pasta, gnocchi
• (soep)balletjes, kroketjes, falafel
• Op pizza, in quiche
• In saus, door mayonaise of olie, als kruidenboter
• Als chips of tempura
• Als poeder door yoghurt
• Zaden door salade

Brandnetel recepten Pinterest bord

Volg dit Pinterest bord voor de verzameling brandnetelrecepten.

Brandharen & hoe haal je de prik eraf?

Maar hoe zit het nou precies met die brandnetel prik? Nou, dat heeft te maken met de brandharen op de brandnetel.

De grote brandnetel heeft alleen op de bovenkant van het blad (vooral in het voorjaar) brandharen.

Bij de kleine brandnetel zitten de brandharen overal. Deze prik is ook wat heftiger. Verder zitten er op de brandnetel ook nog gewone haren die niet prikken.

Hoe ziet zo’n brandhaar eruit?

De brandharen zelf bestaan uit één cel. Het is een soort stekel (priemvorm), maar op de top zit een scheef opgezet knopje dat de cel afsluit. Wanneer dat knopje geraakt wordt, breekt het af en blijft er een scheefstaand breukvlak over. En dit lijkt dan op de vorm van een injectienaald, die zo dus direct in de huid dringt.

Bijtend sap

In de brandhaar zelf zit “bijtend” celsap. En dit sap staat onder druk. Wanneer het knopje dus afbreekt, wordt dit sap door de fijne opening geperst, zo via de “injectienaald” je huid in.

Het celsap in de brandharen bestaat o.a. uit: acetylcholine, histamine, choline, mierenzuur en azijnzuur. In onze huid houdt dit bloedvaatjes open. Het veroorzaakt blaren, branderige plekken en jeuk. Denk aan een (allergische) reactie met roodheid en zwelling.

Hoe voorkom je een brandnetel prik?

De brandharen staan schuin omhoog. Met een bepaalde techniek kun je brandnetels plukken zonder prikken met je blote handen. Pak het topje van onderaf beet en breek schuin af. En anders gebruik je gewoon handschoenen en/ of een schaartje 😊

Wat kun je doen bij een brandnetel prik (netelblaar)?

Het plantensap van de weegbree, zuring, dovenetel en hondsdraf verlicht de netelblaar. Kneus de bladeren of kauw er even op en doe dit sap op de netelblaar.

Zelf wacht ik gewoon en negeer de prik en jeuk (voor zover dat gaat) door mijzelf af te leiden met iets anders. Als ik er niet aan zit, is het al best gauw weg.

Hoe maak je de brandharen onschadelijk als je brandnetels wilt eten?

Brandharen onschadelijk maken kan op verschillende manieren. Wel zo handig, voordat je brandnetels gaat eten.

• Verhitten: kort koken, blancheren of de brandnetel(stengels) boven een vuurtje houden zorgt ervoor dat de brandhaartjes slap worden en ze niet langer in staat zijn om in de huid door te dringen.
• Grondig drogen: ook na grondig drogen worden de brandhaartjes slap en kunnen ze niet meer prikken.
• Door goed roeren, breek je ook (mechanisch) de meeste brandharen af, zodat de prik eraf gaat. Zo kun je jonge toppen ook vers in een salade doen. Wanneer je hiervoor kiest, zorg dan dat je het goed mengt, lekker met een dressing bijvoorbeeld.

Ook leuk: Hoe kun je Aloe Vera voor een betere weerstand inzetten?

Zou jij brandnetels durven eten?

Laatste update: sep 2022. Afbeeldingen: Pixabay en eigen. Bronnen: https://wildeschool.nl (cursus), https://www.floravannederland.nl/planten/grote_brandnetel, https://betula-kruiden.eu/kruiden-a-z/brandnetel, http://oogstenzonderzaaien.nl/wiki/Brandnetel